Coś z językoznawstwa... Prezentacja o stylu potocznym, z przykładowym słowniczkiem i zadankami.

STYL POTOCZNY

Styl językowy w najprostszym ujęciu to sposób wyrażania określonej treści.Styl to wybór: tworząc komunikat dokonujemy wyboru, jakiego stylu użyć, aby nasza informacja była właściwie sformułowana i trafiła do odpowiedniego odbiorcy.
Stylu potocznego używamy na co dzień, w każdej sytuacji życiowej. Jest on charakterystyczny dla języka mówionego, wykorzystywany w swobodnej rozmowie, w prywatnych listach, w utworach literackich wprowadzany jest dla ożywienia wypowiedzi. Jest to pierwszy wariant języka jaki przyswajamy w swym życiu, ponieważ jest najprostszy i najbardziej konkretny. Pomaga zrozumieć i wyjaśnić nowe pojęcia oraz kontrolować wyrazy wieloznaczne i niejasne.Składa się na niego także slang młodzieżowy.

Potoczność w ustnej i pisanej odmianie języka

· Styl potoczny nie jest ograniczony wyłącznie do odmiany mówionej, ale jest w niej najbardziej rozwinięty.

· Język kolokwialny – typ polszczyzny potocznej, reprezentują go teksty reportażowe

· Obejmuje szeroką gamę wypowiedzi ustnych z ich wewnętrznym zróżnicowaniem gatunkowym oraz pisanych: listy, pamiętniki, reportaże, porady życiowe, artykuły, poradniki

· Potoczny – stale się zdarzający, często, na co dzień, powszechnie używanySkładniki stylu potocznego

· Utrwala obraz budowany z punktu widzenia prostego człowieka, odpowiada postawie zdroworozsądkowej, znajduje swój wyraz w strukturze słownictwa i jego organizacji semantycznej: frazeologizmach, przysłowiach jak i w zespole kategorii gramatycznych

· Słownictwo potoczne
Wyrazy powszechnie używane w najróżniejszych tekstach języka, wyrazy odnoszące się do podstawowych dziedzin zainteresowań przeciętnego człowieka, wyrazy bez których nie możemy się obyć przy definiowaniu innych wyrazów, podstawowe wyrazy gramatyczne; pełni rolę eksplikacyjną w stosunku do wyrazów bardziej złożonych – występuje jako definiens w definicjach słownikowych

· Wyróżnia się formę staranną i swobodną obejmującą poziom wymowy, słownictwa, konstrukcji morfologicznie-składniowych (występują np. orzeczenia zaimkowe: Co ona się umęczyła, u tego, nikt nie wie; orzeczenie z quasi-przytoczeniem: Puścił karabin i bęc, upadł; orzeczenie podwojone: wziął i zrobił); konstrukcji składniowych

· Wulgaryzmy są odpowiedzialne za eufemizację języka – używanie łagodniejszych określeń

Wartości stylu potocznego

· Antropocentryczny – człowiek w centrum rzeczywistości; stylowi temu przysługuje walor naturalności, pierwszego języka człowieka; ujmuje świat z pkt. widzenia konkretnego człowieka; nazwy odnoszące się do człowieka stanowią tu grupę najbardziej rozbudowaną (odniesienie do ciała człowieka, orientacja przestrzenna, odróżnianie wymiaru pionowego, wymiarów poziomych i nałożone na nie wartościowanie), są źródłami metaforyki, punktem odniesienia do miar; styl ten ma bogaty arsenał środków konatywnych: Człowieku, ty …; Słuchaj, kochanie, ja ….; Wyobraź sobie …

· Konkretny – skupia się na rzeczach i zjawiskach, które możemy dostrzec za pomocą zmysłów; fizyczne i biologiczne postrzeganie człowieka; dominują wyrazy konkretne, liczniejsze od abstraktów: nazwy ludzi, roślin, zwierząt, najbliższych przedmiotów, realiów życia codziennego, a także czasowniki nazywające podstawowe czynności fizyczne i psychiczne; w porównaniu z np. stylem naukowym, styl potoczny polega na małej komplikacji hierarchicznej słownictwa oraz na semantycznej dominacji słownictwa konkretnego ze średniego poziomu taksonomicznego,

Obrazowy – wynika z metaforycznego mówienia o rzeczach niewyobrażalnych w terminach zdarzeń wyobrażalnych, doświadczanych zmysłami (zachwycać się, przerażać pochodzące od: chwytania, rażenia)

· Jest królestwem kolektywności i typizacji – zawiera dość spójny, niezbyt wielki inwentarz elementów składniowych, porządkuje go na swój sposób

Cechy języka potocznego:

· Język potoczny spełnia kryteria stylowe,

· Styl ten zajmuje pozycję centralną w systemie stylów językowych
- skupia się na bezpośrednim, nieoficjalnym i naturalnym kontakcie z odbiorcą,

- pełen ekspresji, wyrazy nacechowane emocjonalnie (np. główka, łeb )

- często wzbogacony poczuciem humoru

- w wypowiedziach pojawiają się emocje i oceny
- Kolokwializmy ( przestań w końcu marudzić, skoczyłam po gazetę)
- wulgaryzmy
- Neologizmy językowe (nowopowstałe słowa nie zawsze zgodne z normą gramatyczną i ortograficzną, np. matma, pozdro),
- Obecność związków frazeologicznych ( ugryźć się w język, gruba ryba, ni z gruszki, niz pietruszki )
- Obecność zapożyczeń, przede wszystkim angielskich (spoko,hej,bye,ok)

- podobieństwo do stylu kolokwialnego i odmian regionalnych;

- potok składniowy;(Wiesz, wczoraj na ulicy podchodzi do mnie taki facet, zupełnie mi nieznany, i nie wiadomo dlaczego wita się ze mną serdecznie, w samym środku miasta witał się ze mną, osłupiałem, bo nie znałem go wcale, a on rzucał mi się na szyję i mówił coś o latach szkolnych, o dawnych latach, opowiada o swojej żonie, dzieciach, a ja głupio się poczułem, nie wiedziałem, kto to jest. )

- duża obrazowość; cisza, spokój, śpiew ptaków, zapach kwiatów wiosną i inne takie duperele

- bogata synonimika; (ogarniasz,kumasz,czaisz,rozumiesz)

- przewaga zdań pojedynczych nad złożonymi (Wiosną to jest nawet jako-tako. Słoneczko świeci. Można wyjść na spacer. ) oraz współrzędnie złożonych nad złożonymi podrzędnie; (Jak będzie ładnie to pójdziemy się przejść.)
- występują równoważniki zdań; (A bogać ni. To super.)

- zdania niepełne,

- Występują orzeczenia zaimkowe (Co ona się umęczyła, u tego, nikt nie wie;)
- Orzeczenie z quasi-przytoczeniem (Puścił karabin i bęc, upadł)

- orzeczenie podwojone: (wziął i zrobił)

- konwencjonalne połączenia wyrazowe o wyspecjalizowanych funkcjach tekstotwórczych, typu: co słychać? - elipsy (pominięcia jakiejś części zdania, której odbiorca może się domyślić z toku wypowiedzi) (Chcę chleba, Wypij wody)

- anakoluty czyli wypowiedzi zorganizowane pod względem składniowym tak, że ich poszczególne człony kłócą się z porządkiem logicznym zdania i są niepoprawne pod względem gramatycznym

- liczne powtórzenia; (Darł się i darł żebym przyszła, a mi się nie chciało wstać, ale w końcu poszłam.)

- dosadne porównania (np. Słońce jak balija)
Rola i funkcje stylu potocznego:
· Dominuje nad innymi stylami – jest przyswajany jako pierwszy w procesie akwizycji języka, jest używany najczęściej i przez największą liczbę osób, w najróżniejszych sytuacjach życiowych, zawiera zasób podstawowych form i sensów, utrwala podstawowe struktury myślenia i percepcji świata związane z elementarnymi potrzebami człowieka w elementarnych sytuacjach egzystencjalnych
-Pełni rolę bazy derywacyjnej dla pozostałych stylów językowych tzn. w jakiś sposób pochodzą od potocznego

· Pełni rolę tła, na którym funkcjonują style wyspecjalizowane

· Pełni funkcje: weryfikacyjną i odnowicielską – pozwala uchronić język przed deformacjami jakie grożą mu ze strony działalności językowej wyspecjalizowanej

· Elementy tego stylu wprowadza się do wypowiedzi publicznych w celu ich uwiarygodnieniaUżycie języka potocznego:
-głównie ma formę ustnego przekazu
-używany w rozmowach dotyczących spraw codziennych
-do takiego sposobu pisania zmierza prasa wysokonakładowa, czyli tzw. brukowce
- Jest to styl dialogów, listów, pamiętników.

Popularne są zamiany pierwszych sylab/dwóch liter np. Zamiast Damy radę, Ramy dadę.
Często wymawia się zamiast ą-o, em-ę itp., np. robio zamiast robią, jestę -zamiast jestem
Miękkie końcówki wypowiadane twardo, np. Mówi się cuker a nie cukier
Popularne są też skróty, np. Bd-będę, wgl.- wogóle,
Zapożyczenia z obcych języków przede wszystkim z angielskiego i rosyjskiego

Zamiast miękkich głosek wypowiada się twarde: zuper-super,

Słowniczek:
alko-alkohol

bujaj się- daj spokój, odczep się
cho-chodź

czaisz-rozumiesz
Hej, elo, siema- cześć

Jo- tak
Kimać – spać
Kumasz-rozumiesz
Lipa-szkoda/beznadziejnie
No-tak
No baa- oczywiście
Ogarniać-rozumieć
Paczeć-patrzeć

Pojazd- obrażenie kogoś, naśmiewanie się, pogarda

Pozamiatane- za późno, po sprawie

Pozdro- pozdrawiam

Spadaj-odczep się

Spoko,ok- dobra/dobrze,
Wszyscy w domu? - wszystko w porządku?

z czego ha? - Z czego się śmiejesz?

Z deka- czyli trochę, częściowo,
Z liścia - Uderzyć otwartą dłonią w twarz.Z buta- na piechotęZamknij się- bądź cichoZwała- śmiesznie,zabawnieYOLO- Raz się żyje

Zadania

1. Powiedz to samo w sposób bardziej oficjalny, unikając wyrażeń potocznych:

1) Jakiś facet pytał o Ciebie.

2) To jest zrobione po łebkach, na łapu capu.

3) Zabieraj stąd te bambetle !

4) Potrzebuję dwóch baniek na nowe jeansy.

5) Pożycz mi swojego phone'a, muszę zadzwonić po starego.

6) Co mi tu pan wciska taki szajs.

7) Dopiero teraz skumałeś, że chcieli Cię wyślizgać z tego interesu?

8) Maluch nie wyrobił na zakręcie i wpadł do rowu.

9) Nie zamierzam iść z buta. Mam brać taxi czy mnie podrzucisz?

10) Siema, jest dziś matma?

2. Wskaż jakimi środkami językowymi posłużył się Miron Białoszewski we fragmencie "Pamiętnika z powstania warszawskiego", stylizując język narratora na mowę potoczną, jak sądzisz dlaczego pisarz wybrał własnie ten sposób wysławiania się ?

Moja znajoma nauczycielka miała dwóch braci, którzy brali udział w akcji. Jeden - doroślejszy - zginął w potyczce. Drugi, chłopczyk, przy czymś tam pomagał. Latał. Tak było i wtedy.
One, to znaczy moja znajoma z matką (uciekły z Woli), siedziały w piwnicy, kiedy młodszy brat
był na Długiej. Wyleciała jego siostra, ta moja znajoma. Szukała. Po wybuchu. Bo mówili jej, ktoś, że ten mały tu był. I na tym skwerku, bez trawy wtedy, na gołej ziemi znalazła jego kawałek nogi
z bucikiem. Ktoś jednak mówił, że ten jej braciszek żyje i pewnie jest w tym szpitalu nowym. Chciała wejść. Ale nie puszczali. Bo dopiero się urządzali. Na drugi dzień szpitale były już zbombardowane. Irena P., kiedy ją spotkałem jeszcze w czasie powstania chyba tam na Starówce, mówiła
(bo też tam była zaraz wtedy), że łopatami zbierali wnętrzności.

3. Dobierz jak najwięcej określeń potocznych do podanych czasowników:

Zmyślać... - potoczne: …...........................................................................................................

…........................................................................................................................................................

Nic nie robić.. - potoczne:...............................................................................................................

….......................................................................................................................................................

Robić coś źle... - potoczne:................................................................................................................

….......................................................................................................................................................

Rozumieć... - potoczne: …...........................................................................................................

…........................................................................................................................................................